کتاب هزارگوهر . کلمات گهربارمولاعلی ع - ازشماره 201 تا250

201 «اَفقََرُ النّاسِ مَن قَتَّرَ عَلى نَفسِهِ مَعَ الغَنى وَ

 السَعَةِ وَ خَلَّفهِ لِغَیرهِ»

 فقیرترین مردم کسى است که با وجود توانگرى

و وسعت بر عائله‏ اش تنگ گیرد و مالش

 را براى وارثش بگذارد

    نداراتر از آن نباشد کسى،

    که باشد ورا مال و ثروت بسى

ولى تنگ گیرد بر اهل و عیال‏

‏ بارث او گذارد همه پول و مال‏

==

202 «اَشقَى النّاسِ مَن باعَ دینَهُ بِدُنیا غَیرِه»

بدبخت‏ ترین مردم کسى است که دینش

 را بدنیاى دیگرى بفروشد

    نباشد از آن بخت برگشته ‏تر

    نه مفتون و مغبون و سرگشته ‏تر

 که دینش فروشد بدنیاى غیر

 نباشد ورا در خط خیر سیر

=

203 «اَقطَعُ شَی‏ءِِ ظُلمُ القُضاتِ»

بیدادگرى قاضیان برنده ‏ترین رشته

نظم کارها است

    به بریدن رشته ‏هاى امور

    به ترویج سستى و ضعف و فتور

 ز بیداد قاضى نباشد بتر

 زند بر دل صاحب حقّ شرر

204 «اَنفَعُ المالِ ما قُضِىَ بِهِ الفَرضُ»

مفیدترین مال آنست که با آن واجبات خود را ادا کنى

    چو سازى بمالى ادا فرض خویش

    بپردازى از آن همه قرض خویش

 بدان سودمندى ترا نیست مال‏

 بود باقى آن، کى پذیرد زوال‏

==

205- «اَفَةُ القَوىِّ اِستِضعافُ الخَصمِ»

 آفت شخص نیرومند، ناتوان شمردن دشمن است

    بود آفت شخص با اقتدار

    ورا غفلت از گردش روزگار،

 عدو را شمردن بسى خوار و پست‏

 نبودن در اندیشه، هیچ از شکست‏

=

206 «آفَةُ السَّخاء المَنُّ»

 منّت گذاشتن آفت بخشش است


    به بخشش منه منّت اى مرد راد

    که اجر ترا داد خواهد بباد

ازیرا بود آفت بذل وجود

 ترا زین نکوهیده خصلت چه سود

=

207 «آفَةُ العِبادَةِ الرّیاءُ»

خودنمائى آفت عبادت است

    بود آفت هر عبادت ریا

    ریاکار نبود ز شیطان جدا

نداند کند خلق را بندگى

‏ بود مرگ بهتر از این زندگى‏

==

208 «اَفَةُ الکَلامِ اَلإطالَةُ»

پرگوئى آفت سخن است

    سخن را ز پر گفتن آفت بود

    بکوتاه گفتن لطافت بود

چو بسیار نوشى تو آب زلال

 سرانجام افتى برنج و ملال‏

=

209 «اَفَةُ القُضاةِ اَلطَّمَعُ»

آفت قاضیان حرص و آز است

    بود آفت قاضیان حرص و آز

    مبادا شود دست قاضى دراز

به رشوت ستانیدن از اهل زور

 شدن از ره عدل و انصاف دور

=

210 «اَفَةُ الرّیاسَةِ اَلفَخرُ»

 بخود بالیدن آفت ریاست است

    بود آفت سرورى کبر و ناز

    مکن دست نخوت بهر سو دراز
 
به غیبت، نکوهش کنندت زیادچو معزول گشتى برندت زیاد

==

211 «آفَةُ النّفسِ الوَلَهُ بِالدّنیا»

 دلباختگى بدنیا آفت نفس آدمى است

    بود آفت نفس، دنیاى دون

    کند حب این پیر زالت زبون‏

 نماند بکس تا سحر این عروس

‏ اگر بیش خواهیش گردد عبوس‏

212 «آفَةُ النُجّحِ الکَسَلُ»

آفت رستگارى کسالت و کاهلى است

    بود آفت کامیابى کسل

    سلامت بکوشش بود اى دغل‏

 تو را بهتر از کار سرمایه چیست

‏عمل را برادر همانند نیست‏

=

213 «آفَةُ العامَّةِ العالِمُ الفاجِر»

 عالم زشتکار بلاى همگانى است

    بود آفت خلق در روزگار

    همى عالم غافل زشتکار

 چو مردم کنندى باو اقتدانباشند از کید و مکرش رها

===

214 «آفَةُ العِلمِ تَرکُ العَمَلِ»

 آفت دانش بکار نبستن آن است

    بود آفت علم، ترک عمل

    کجا تکیه کردن توان بر امل

‏عمل میوه علم و دانش بود

چه بهتر که اندر فزایش بود

=

215 «آفَةُ اللُّبِّ اَلعُجبُ»

 خودپسندى آفت خرد است

    بود آفت عقل، عجب و غرور

    شود خودپسند از ره راست دور
 
گریزند از او جمله یاران اونماند کس از غمگساران او

=



216 «آفَةُ الَعمَلِ تَرکُ الأِخلاصِ فیهِ»

 آفت عمل نبودن نیّت پاک در آن است

    نباشد چو اخلاص اندر عمل،

    ز آفت مصونش مدان اى دغل

‏ بجنّت توان رفت با این کلید

تو از حسن نیّت شوى رو سپید

= =

217 «آفَةُ الدّینِ سوءُ الظَّنِّ»

 بد گمانى آفت دین است

    بود ظنّ بد آفت کیش و دین

    شود زائل و باطل از آن یقین

‏ بد اندیش را بد بود روزگار

ز خلق است پیوسته او شرمسار

=

218 «آفَةُ العُلماء حُبُّ الرّیاسَة»

 دوست داشتن جاه و مقام آفت دانشمندان است

    ریاست، بود آفت عالمان

    تکبّر بود شیوه ظالمان

‏جهان پیش عالم نیرزد به خس‏

 ورا دانش و بینش خویش بس‏

==


219 «آفَةُ الجُندِ مُخالِفَةُ القادَةِ»

 اختلاف سران سپاه آفت ارتش است

    چو اندر سپه اوفتد اختلاف

    سران را نباشد بهم ائتلاف

رود اصل فرمان برى از میان

‏شود ارتش آنگه بسى ناتوان‏

==

220 «َاَلا اِنَّ اَسمَعُ الأسماعِ مَن وَعَى التَّذکیرَ وَ قَبِلَهُ»

 بدان که شنواترین گوشها گوش کسى است که

پند را بپذیرد و نگه دارد

    نباشد چنو کس نصیحت نیوش،

    که او بشنود پند با گوش هوش

 نگه دارد او گفته ارجمند‏

چو گوید شود بیشتر سربلند

 = =

221 «اَلا وَ اِنّ الجِهادَ ثَمَنُ الجَنَّةِ فَمَن جاهَدَ


نَفسَهُ مَلَکَها وَ هىَ اَکرَمُ ثَوابِ اللّهِ لِمَن عَرَفَها»

آگاه باشید جهاد بهاى بهشت است پس آنکه با

نفسش پیکار کند مالک بهشت شود که براى 

کسى که آنرا بشناسد گرامى‏ترین
 
پاداش خدا است

    بهاى بهشت است بیشکّ جهاد

    چنو نیست اجر و ثوابى زیاد

به نزد هرانکس که آن راشناخت

به پیکارنفس فسونگر بتاخت
=

                                                                                                                                                           

222 «اَلا اِنّ اَبصَرَ الأبصارِ مَن نَفَذَ فى الخَیرِ طُرفَهُ                       

 آگاه باش که بیناترین چشمها چشم کسى است

که متوجه خیر و نیکى باشد.

    نباشد از آن هیچ بیننده ‏تر،

    نه از دیدنش هیچ زیبنده ‏تر

 که باشد نگاهش بدنبال خیر

 کند در ره خدمت خلق سیر

==

223 «اِن رَغَبتُم فِى الفَوزِ وَ کَرامَةِ الآخِرَةِ

فَخُذوا فِى الفَناء لِلبَقاء»

اگر آرزومند رستگارى و ارجمندى آخرت مى‏باشید، از

سراى فانى براى دار باقى توشه برگیرید

    ترا باشد ار آرزوى بهشت،


    شود حاصل اى شخص نیکو سرشت


 چو گرد آورى زاد عقباى خویش


،‏ تو از هستى و مال دنیاى خویش‏

=

224 «اِن َصَبَرتَ اَدرَکتَ بِصَبرِکَ مَنازِلَ الأَبرارِ وَ اِن جَزَعتَ

 اَورَدَکَ جَزَعَکَ عَذابَ النّارِ» اگر صبر کنى با صبرت بجایگاه نیکان مى‏رسى و

اگر بیتابى کنى، بیتابیت ترا

 بآتش دوزخ مى‏رساند

   چو اندر مصیبت صبورى کنى،

    ز بیتاب گشتن تو دورى کنى

،دهندت بنزدیک ابرار جاى‏

رهاند ترا از جهنّم خداى‏

==

225 «اِن اَحبَبتَ اَن تَکونَ اَسعَدَ النّاسِ

بِما عَلِمتَ فَاعمَل»


 اگر دوست دارى خوش بخت‏ترین مردم باشى

بدانچه مى‏دانى عمل کن

   چو خواهى که باشى بدنیا سعید

    رسد بر تو از بخت هر دم نوید

، بعلم و بدانش مکن اکتفا،

بیا در عمل کوش بهر خدا

==

226 «اِن تَبذُلوا اَموالُکُم فى جَنبِ اللهِ َفَاِنّ اللهَ مُسرِعُِ الخَلَفِ»

 اگر دارائى خود را در راه خدا صرف کنید، خداوند

بزودى شما را عوض مى‏ دهد 


  کنى در ره حقّ اگر بذل مال


    ز محتاج و مسکین بپرسى تو حال

‏ ، خدایت دهد زود اجر جزیل‏

چه باشد نکوتر ز ذکر جمیل‏

==

227 «اِن صَبَرتَ جَرى عَلیکَ القَلَمُ وَ انتَ مأجورُُ»

 اگر صبر کنى آنچه بر قلم قدرت خدا جارى شده، بر

تو مى‏گذرد و باجر مى‏رسى

    گرت صبر باشد، قضا بگذرد

    خدا گر بخواهد، بلا بگذردترا باشد آن گاه اجر کثیر

 چو باشى باحوال دنیا بصیر
=

228 «اِن جَزَعتَ جَرى عَلَیکَ القَلَمُ وَ اَنتَ ما زُورُُ»

اگر بیتابى کنى قضا و قدر بر تو مى‏گذرد و تو گناه کارى

    چو بیتاب باشى، نسازد قضا،

    دمى کار و تکلیف خود را رها

  گنهکار گردى چو طىّ گردد آن

‏مگو ناسزا بر زمین و زمان‏


=



229 «اِنَّما الجاهِلُ مَنِ استَعبَدتهُ المَطالبِ»

به راستى نادان کسى است که خواهش‏ها

 او را بنده خود سازند

    چو کس بنده خواهش خود بود،

    ورا سعى در کاهش خود بود

 بتحقیق بى بهره است از خرد

مر او را نکوهش فراوان سزد

=

230 «اِنَّما العاقِلُ مَن وَعَظَتهُ التَّجارِبُ»

 به راستى دانا کسى است که تجربه‏ ها

 او را پند آموزند 

  چو از تجربت پند گیرد کسى

    چشد سرد و گرم جهان را بسى،

، بتحقیق او را خرد رهبر است

‏ خرد بر سر آدمى افسر است‏

==

231 «اِنَّما الدُّنیا شَرَکُُ وَقَعَ فیهِ مَن لا یَعرِفُهُ»

به راستى دنیا دامى است که هر کس آن

را نشناسد در آن افتد.


   فریبنده دامى است دام جهان

    نباشد از آن هیچ کس در امان‏


 جز آن کس که بشناسد از دانه دام‏

کند توسن نفس امّاره رام‏


==

232 «اِنَّما الکَرَمُ بَذلَ الرّغائِبِ وَ اِسعافُ الطّالِبِ»

 به راستى که جوانمردى ببخشیدن چیزهاى

خوب و برآوردن نیاز خواهنده است.

    کرامت بحاجت روا کردن است

    بخواهنده، خواهش ادا کردن است

ئ‏ببخشیدن هر چه نیکو است، او

 نیاوردن خم بابرو است، او
==



233 «اِنَّما الکَیِّسُ مَن اِذا اَساءَ استَغفَرَ وَ اِذا اَذنَبَ نَدِمَ»


 به راستى زیرک کسى است که وقتى بدى کند

 آمرزش بطلبد و چون مرتکب

 گناه شود پشیمان گردد    بود زیرک آن کس که وقت گناه،

    پشیمان، برد سوى خالق پناه‏

 و گر بد کند پوزش آرد بکار

بود بخشش از بدى انتظار

=

234 «اِنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأَرضِ الخالِیَةِ مَهما اُلقِىَ

 فیها مِن کُلِّشَى‏ء قَبَلتُهُ»

 براستى دل جوان مانند زمین بکر و نکاشته است

که هر زمان تخمى در آن افکنده شود

مى ‏پذیرد.

    بود نوجوان را نیالوده فکر

    دلش چون زمینى است خالىّ و بکر توانى در آن تخمها کاشتن‏

 همان را که کارى تو، برداشتن‏


==

235 «اِنَّمَا المَجدُ اَن تُعطِىَ فِى الغُرمِ وَ تَعفوَ عَنِ الجُرمِ»

به راستى بزرگى آن است که وقتى زیان بینى

ببخشى و از گناه دیگران درگذرى

    بزرگى است، بخشش بوقت زیان

    گنهکار را نیز، دادن امان‏

  نبودن پى کین و کیفر کشى‏بوحشت فتادن ز آدم کشى‏

==

236 «اِنَّمَا اللَّبیبُ مَن استَسَلَّ الأَحقاد»

براستى خردمند کسى است که شمشیر برکشد

و کینه‏ ها را بکشد

    خردمند تیغ از میان برکشد

    هر آن کینه در دل بود برکشد

 ز زنگ بدى سینه صافى کند به نیکى هم او جهد کافى کند

=

237 «ِانَّمَا النّاسُ عالِمُُ وَ مُتَعَلِّمُُ وَ ما سِواهُما فَهَمَجُُ»

 مردم یا دانشمندند یا دانشجو و بجز این دو بقیّه

 مانند پشه کور هیچ و پوچند

    برو دانش آموختن کن شعار


    اگر نیستى عالم اى هوشیار

که جز این دو هیچند و پوچند و کور بود جاهل از آدمیّت بدور

==

238 «اَینَ مَن حَصَّنَ وَ اَکَّدَ وَ زَخرَفَ وَ نَجَّدَ»

 کجا است کسى که قلعه ‏هاى استوار بنا نهاد

و آن را طلا کارى کرد و بیاراست

   کجا رفت آن کاو نمودى بنا،

    ز پولاد و آهن بسى قلعه ‏ها

برافراشت آن را بسوى فلک

‏ بر آن نقشها از طلا کرد حکّ‏
==

239 «اَینَ مَن کانَ مِنکُم اَطوَلَ اَعماراََ اَو اَعظَمَ اثارَاََ»

 کجا رفتند آن کسانى که عمرشان بیش از

عمر شما و آثارشان بزرگتر از آثار شما بود    کجایند آنان که آثارشان

    گواه است بر قدرت و کارشان،

 نباشد چو آنان بطول حیات‏‏

نبودى سرانجامشان جز ممات‏


==

240 «اَینَ مَن بَنى وَ شَیَّدَ وَ فَرَشَ وَ مَهَّدَ وَ جَمَعَ وَ عَدَّدَ»

 کجاست کسى که بنائى ساخت و آن را استوار

 نمود و در آن فرش بگسترد و مال جمع و آماده کرد

    کجا رفت آن کس که بر پاى داشت،

    بنائى و آن را بسى برفراشت‏

 بیاراست آن را و کرد استوار
 زر آورد گرد و نمود او شمار

==

241 «اِنَّ لِأنفُسَکُم اثماناََ فَلا تَبیعوها اِلّا بِالجَنَّة»

براستى که نفس شما با ارزش است، پس آنرا

جز با بهشت سودا مکنید

    فراوان بود قدر نفست، اگر،


    نسنجى تو آن را به سیم و بزر

 نه بفروشیش جز بنقد بهشت

‏ چو باشى خردمند و نیکو سرشت‏



242 «اِنَّ بِشرَ المؤمِنِ فى وَجهِهِ وَ قوَّتَهُ

 فى دینهِ وَ حُزنَهُ فى قَلبِه»

 به راستى که مؤمن گشاده رو است و توانائیش

بدینش و غمش در دلش میباشد
    غم مؤمن اندر دل او بود


    ز دینش ورا زور و نیرو بود
 بصورت بود شادیش آشکار

 نگردد بروز بلا بیقرار

==

243 «اِنَّ الیَومَ عَمَلُُ وَ لا حِسابَ وَ غَداََ حِسابُ وَ لا عَمَلَ»

 به راستى که امروز روز عمل است نه حساب و فردا

 (قیامت) روز حساب است نه عمل

    ترا باشد امروز روز عمل


    نه دیرى بپاید، که آید اجل‏

دگر روز، روز حساب است و بس‏

 نباشد ترا بر عمل دسترس‏

==



244 «اِنَّ التَّوَکُّلَ مِن صِدقِ الأیقانِ»

 براستى که توکّل بر خدا از درستى

 یقین است.
    توکّل بتحکیم ایمان بود


    هم از صحّت و صدق ایقان بود
تو را گر توکّل بود بر خدا

، نترسى ز تقدیر و حکم قضا

==

245 «اِنَّ وَلىُّ مُحمّدِِ (صَلّى الله عَلیه وَآلهِ وَسَلَّم) مَن

 اَطاعَ اللّهَ وَ اِن بَعُدت لُحمَتهُ»


براستى دوست محمّد "که درود خدا بر او باد"، کسى است


که خدا را فرمان برد اگر چه از نظر خویشى

از او دور باشد
    بنزد محمّد بود دوست. آن،


    که فرمان برد از خداى جهان‏
  اگر دور باشد ز خویشى چه باک‏

دل او ز ایمان بود تابناک‏

246 «اِنَّ عَدوَّ مُحمّدِِ (صَلّى اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّم) مَن عَصَى اللّهَ

وَ اِن قَرُبتَ قَرابَتَهُ»
براستى دشمن محمّد" که درود خدا بر او باد"، کسى

است که خدا را نافرمانى کند اگر چه از نظر

خویشى باو نزدیکتر باشد

    به پیش محمّد عدو آن بود

    که عاصى ز فرمان یزدان بود

، چه سود ار بخویشى بود پیشتر

، چو اندر ره کج رود بیشتر


==



247 «اِنّ اللّهَ تَعالى یُدخِلُ بِحُسنِ النیَّةِ وَ صالِحِ السَّریرَةِ

 مَن یَشاءُ مِن عِبادِهِ الجَنَّةَ»

 به راستى که خداى بزرگ هر یک از بندگانش را

که بخواهد بخاطر حسن نیّت و صفاى باطنش

ببهشت مى‏فرستد
    باخلاص و با نیّت و قلب پاک


    درون کسى چون شود تابناک،

، چو خواهد، خداوند حىّ قدیم

، مر او را بجنّت نماید مقیم‏

==

248 «اِنَّ اَنفاسَکَ اَجزاءُ عُمرِکَ فَلا تُفنِها اِلّا فى طاعَةِِ تُزلِفُکَ»

براستى که نفسهایت پاره ‏هاى عمر تواند، پس آنرا

سپرى مکن مکر در راه طاعتى که

ترا بخدا نزدیک کند

    شود کوته عمر تو از هر دمى

    بپایان میارش تو اى آدمى‏  مگر در ره طاعتى کان تو را

،مقرّب نماید به پیش خدا

===

249 «اِنَّ مِن العِبادَةِ لینُ الکَلامِ وَ اِفشاءُ السّلامِ»

 براستى که بنرمى سخن گفتن و آشکار کردن

سلام نوعى عبادت است

    عبادت بود نرمش اندر کلام


    دگر آشکارا نمودن سلام‏

 به تندى تو بیهوده مگشا دهان

‏ که پیک درون تو باشد زبان‏

==250 «اِنَّ بِذَوِى العُقولِ مِن الحاجَةِ اِلىَ الأَدَبِ

کَما یَظَمأ اَلزُّرعُ اِلىَ المَطَرِ»

به راستى که خردمندان نیازمند ادب و دانشمند، بدانسان

که کشتزار تشنه باران است.

بود عاقلان را بدانش نیاز

شود از ادب آدمى سرفراز

بدانسان که از یمن ابر بهار،

شود تازه و بارور، کشتزار

==

گردآوری : م .الف ز ا ئر